Κύκλοι φυγής
Κριτική Πεζογραφίας April 27, 2020
Κατερίνα Ηλιοπούλου, Δεν είναι ακόμα, Μελάνι, 2019
Της Παναγιώτας Γαστεράτου
«Δεν είναι ακόμα…»: αυτόν τον τίτλο φέρει η νέα συλλογή διηγημάτων της Κατερίνας Ηλιοπούλου που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2019. Έπειτα από σχεδόν εικοσαετή πορεία της στην ποίηση, η ποιήτρια Κατερίνα Ηλιοπούλου γράφει οκτώ διηγήματα που προσεγγίζουν την σκοτεινή, πλην όμως ρεαλιστική, τραχύτητα των ανθρωπίνων σχέσεων, διατηρώντας την ποιητική της ματιά στην αφηγηματική απόδοση των γεγονότων.
Όπως έχει υποστηρίξει σε δημοσίευσή της στο παρελθόν, για τη ίδια «η γραφή είναι μια διαδικασία αυτογνωσίας. Δημιουργώντας νέες μεταφορές αποσπώμαι από μία προοπτική για να πάω σε μία άλλη. Στο τέλος, συχνά, αυτό που μαθαίνω με ξεπερνάει. Υπάρχει όπως πάντα, κάτι που αντιστέκεται, ένα ανυπότακτο όριο. Αυτό το ποίημα το ενσωματώνει και το φιλοξενεί στον πυρήνα του. Η ποίηση σε εξοικειώνει με το αίνιγμα και σε συμφιλιώνει με την τυχαιότητα. Το ποίημα σου λέει: ‘Δέξου το αίνιγμα ως αίνιγμα, μάθε πως το μυστήριο είναι η εξωτερικότητα’».[1]
Η συγγραφή της συλλογής διηγημάτων είναι η στιγμή που η ποιήτρια δοκιμάζει για μια ακόμη φορά τα όριά της και τα ξεπερνάει, προκειμένου να δώσει στον αναγνώστη οκτώ αφηγηματικά θραύσματα που θυμίζουν σελίδες ημερολογίου ανθρώπων διαφορετικής ιδιοσυγκρασίας, που όμως όλοι χαρακτηρίζονται από τάσεις φυγής.
Δύο φίλοι φτάνουν στην «παρεξήγηση» λόγω της προσήλωσης του ενός σε ένα κατοικίδιο που μάλλον αντικατοπτρίζει τον διαταραγμένο εγωκεντρικό εσωτερικό του κόσμο, ώσπου το κατοικίδιο «αυτοκτονεί». Ένας ιδιότροπος ηλικιωμένος αισθάνεται πρώτη φορά στοργή για ένα ορφανό παιδί με ειδικές ανάγκες, ώσπου στο τέλος αναχωρεί για την πρωτεύουσα και μένει πάλι μόνος. Μία κόρη συγγραφέα επιστρέφει στο πατρικό της σπίτι για να του συστήσει τον άνδρα με τον οποίο συντηρεί ερωτική σχέση, ώσπου αντιλαμβάνεται ότι η νοσταλγία των χαμένων παιδικών της χρόνων τη συνθλίβει και αναχωρεί. Ένας άνδρας αναμένει εναγωνίως την επανένωση παλαιών φίλων σε νυχτερινή έξοδο, προκειμένου να συναντήσει ξανά έναν «κυματοειδή» έρωτα του παρελθόντος του, ώσπου τη στιγμή της συνάντησης την προσοχή του αποσπά και καθηλώνει «ένας γέρος κύριος που έπαιζε βιολί», και αγνοεί εντελώς την ύπαρξή του παλαιού έρωτά του δίπλα του. Ένα πρόσωπο, χωρίς να προσδιορίζεται το φύλο και η ηλικία του, μετά από την επίσκεψή του σε ένα δωμάτιο προς ενοικίαση αποχωρεί στοιχειωμένο από την ιδιοκτήτριά του, καθώς και τον βαθμό συντριβής της από τους προηγούμενους ενοίκους. Ένα νεαρό ζευγάρι περιπλανιέται στο δρόμο συναντώντας περίεργους διαβάτες, ώσπου ο άντρας δηλώνει τάσεις φυγής. Μία γυναίκα κάθεται μόνη σε ένα γωνιακό καφέ παρατηρώντας τους περαστικούς, ώσπου εισέρχεται ένα αγόρι και διαταράσσει την ισορροπία των θαμώνων. Μία γυναίκα πιεσμένη από την συντριβή της καθημερινότητας, έπειτα από τα καθιερωμένα της ψώνια στο σούπερ μάρκετ, καπνίζει αμέριμνη ώσπου έχει μια μοιραία συνάντηση ικανή να της δώσει της αίσθηση της απόδρασης.
Με ύφος άλλοτε εξομολογητικό, με αναδρομές στο παρελθόν και άλλοτε ζωντανό με διαλογική μορφή και σχήματα λόγου, ιδίως μεταφορές, και συγκινησιακή μορφή της γλώσσας επιτυγχάνεται άρτια η ενάργεια και η παραστατικότητα σε κάθε ιστορία. Κάθε μικρό διήγημα του βιβλίου πραγματεύεται και ένα κύκλο μιας ιδιότυπης ανθρώπινης συναναστροφής-σχέσης, είτε αυτή είναι φιλική με αποχρώσεις άλλοτε ερωτικές, είτε αμιγώς ερωτική, είτε πατρική, είτε απλώς μια συναναστροφή με άτομα άγνωστα μεταξύ τους που τα συνδέει μια ακατανόητη έλξη.
Ο αφηγητής μεταβάλλεται επίσης, από ομοδιηγητικό σε ετεροδιηγητικό, σαν να επιδιώκεται από τη συγγραφέα να δώσει σε κάθε ξεχωριστό διήγημα την δική του χροιά, τη δική του απόχρωση με μοναδικό κοινό γνώρισμα το ατελέσφορο των ανθρωπίνων σχέσεων, δοσμένο μέσα από το σχήμα: Αγωνία-Ηδονή-Διαφυγή.[2]
Κάθε ιστορία ξεχωριστή, ιδιαίτερη, γενναιόδωρη σε σκέψεις και συναισθήματα για τον αναγνώστη, τον μεταφέρει σε μονοπάτια γόνιμων προβληματισμών για την καθημερινότητα του σήμερα. Η μυθοπλασία διαπλέκεται ποιητικά με την αφήγηση και συνθέτουν ένα απολαυστικό αποτέλεσμα.
[1] «Ο Παλμός του ανοίκειου», Κατερίνα Ηλιοπούλου, www.bibliotheque.gr, 24 Φεβρουαρίου 2013.
[2] « Δεν είναι ακόμα», Κατερίνα Ηλιοπούλου, www.melanibooks.gr, 21/03/2019.