Μία μυθοπλαστική κριτική του “Έγκλημα και Τιμωρία” του Ντοστογιέφσκυ

Δημιουργική Κριτική March 8, 2021

της Νεφέλης Κουτρούμπα

Το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος, Έγκλημα και Τιμωρία, του Dostoevsky δημοσιεύτηκε πρόσφατα στον Ρώσο Αγγελιοφόρο. Αυτό το αριστούργημα του Dostoevsky εστιάζει στα ηθικά διλήμματα και την ψυχική αγωνία του ανθρώπου. Το βιβλίο ξεκινά με τη διπλή δολοφονία μιας ηλικιωμένης τοκογλύφου, και της άτυχης αδερφής της. Ο δολοφόνος είναι ο Raskolnikov, ένας νεαρός, πρώην φοιτητής, της Νομικής, της Αγίας Πετρούπολης.  Ο πρωταγωνιστής υιοθετεί στο μυαλό του τον ρόλο ενός υπερανθρώπου, ικανού να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο προκειμένου να εκπληρώσει το καθήκον του. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, για τον υπεράνθρωπο, μόνο κάποια εξαίρετοι δικαιούνται να προβούν σε εγκλήματα, διότι μέσω αυτών μπορούν να οδηγήσουν την κοινωνία στην πρόοδο και επομένως θα πρέπει να μπορούν να υπερβούν όποιο εμπόδιο εμφανιστεί μπροστά τους για να το κάνουν αυτό.

Όλη η πλοκή του βιβλίου περιστρέφεται γύρω από την υπαρξιακή αγωνία και τα ηθικά διλήμματα του πρωταγωνιστή. Ο Raskolnikov διαρκώς αναρωτιέται αν είναι ο ίδιος εγκληματίας όταν τόσοι άλλοι έχουν κάνει χιλιάδες φόνους και όταν η κοινωνική αδικία έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της. Καθώς αυτές οι σκέψεις αρχίζουν να τον βασανίζουν, εκείνος αρρωσταίνει και αποκτά παραισθήσεις, φοβάται ότι θα βρουν τα αποδεικτικά στοιχεία και νιώθει ενοχές. Αντιλαμβάνεται επομένως ότι τελικά δεν μπορεί να παίξει το ρόλο του μεγάλου ανθρώπου, όπως πρώτα είχε σχεδιάσει και να ξεπεράσει το έγκλημα που έκανε. Αυτά τα συναισθήματα μεταμέλειας που ο  Raskolnikov αναπτύσσει τον οδηγούν εν τέλει να παραδεχτεί την ενοχή του. Έτσι, πηγαίνει φυλακή και σε αυτή την διάρκεια, αρχίζει να αναζητά την λύτρωση και μια καινούρια αρχή με γνώμονα την θρησκεία. Το θρησκευτικό στοιχείο αρχίζει να αναπτύσσεται από τα μισά του βιβλίου και να γίνεται σημαντικότερο, καθώς εξελίσσεται η υπόθεση.

Φιλελεύθεροι και ριζοσπαστικοί υποστηρίζουν ότι το μυθιστόρημα αυτό δεν είναι παρά μια φαντασία που κατηγορεί το φοιτητικό λαό της Ρωσίας για διάπραξη εγκλημάτων, κατηγορώντας το Dostoevsky, για ταύτιση του Raskolnikov με τη νέα γενιά της Αγίας Πετρούπολης. Αυτές οι απόψεις περί άδικης γελοιοποίησης των νεαρών υλιστών της εποχής μας, όχι μόνο είναι άστοχες αλλά αποτελούν μια ανιαρή κριτική που αδιαφορεί για το πραγματικό περιεχόμενο του βιβλίου. Όπως ανέφερα επίκεντρο του βιβλίου δεν είναι η μελέτη των χαρακτηριστικών του πρωταγωνιστή, αλλά η περιγραφή του εσωτερικού, του ψυχικού και του ηθικού του κόσμου. Άλλοι επίσης, ισχυρίζονται ότι είναι μια φανταστική ιστορία και ότι η δολοφονία είναι αποτέλεσμα της φρικτής φτώχιας, της κοινωνικής αδικίας που ο πρωταγωνιστής βιώνει. Θα ήταν αφελές να μιλήσουμε για περιβαλλοντικό ντετερμινισμό. Η ιστορία αυτή δεν αποτελεί απλά τη σχέση αιτίου αποτελέσματος, ιδιαίτερα αν σκεφτούμε ότι εν τέλει δεν χρησιμοποίησε τα χρήματα που λήστεψε. Όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί είναι ανυπόστατοι.

Ο Dostoevsky έχει κάνει μια επιτυχημένη προσπάθεια, να αναλύσει κρίσιμα ηθικά-ιδεολογικά ζητήματα μέσα από την δημιουργία ενός χαρακτήρα με ιδιαίτερα πλούσιο ψυχολογικό πορτραίτο. Μάλιστα, έχει αποδώσει στον πρωταγωνιστή πολλά αξιοθαύμαστα χαρακτηριστικά, όπως λαμπρό νου και ιδιαίτερη δύναμη θέλησης, δείχνοντας έτσι μια συμπάθεια απέναντι στον ήρωα. Παράλληλα με τον κεντρικό ήρωα της ιστορίας, ο Dostoevsky, φαίνεται να έχει δημιουργήσει και πολλούς ακόμη χαρακτήρες. Πρόσωπα πολύ ρεαλιστικά και με ενδιαφέροντα ψυχολογικά πορτρέτα, που είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς ότι αντικατοπτρίζουν απλούς καθημερινούς ανθρώπους. Αναμφίβολα ο συγγραφέας έχει δημιουργήσει μία κοινωνία και τους ανθρώπους σε αυτή με βάση την ισχύουσα κατάσταση δημιουργώντας μια καθαρά ρεαλιστική πορεία.

Το μυθιστόρημα αυτό διαπραγματεύεται πολύ σπουδαία ηθικά και ιδεολογικά ζητήματα σε αντίθεση με τις γνώμες που αδίκως διαδίδονται από τους φιλελεύθερους. Το «Έγκλημα και η τιμωρία»  αποτελεί μια προσπάθεια απόδειξης ότι η τιμωρία είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα του εγκλήματος. Λέγοντας τιμωρία όμως, δεν εννοούμε την τιμωρία που ο νόμος ορίζει, αλλά αυτή που ο άνθρωπος επιβάλλει στον εαυτό του όταν διαπράττει κάποιο έγκλημα, την εσωτερική, ψυχική τιμωρία. Ο Dostoevsky παρουσιάζει αυτή την τιμωρία ως την πιο επώδυνη από όλες, εισάγοντας έτσι στην στενόμυαλη κοινωνία μας τις έννοιες του ψυχικού και ηθικού εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ[1]

Ελληνόγλωσση

ΑΡΧΑΙΩΝ ΤΟΠΟΣ (2017, Ιανουάριος 25). Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (1821-1881). Ανακτήθηκε 25/11/2020 από:

Anarchy press gr, (2004  Ιούνιος 26). ΟΙ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑΝ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (1825 – 1917) Μέρος Α΄. Ανακτήθηκε 25/11/2020 από: https://anarchypress.wordpress.com/2016/07/08/%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%83-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%B7%CE%BA%CE%B5%CF%83-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CF%80%CE%B9/

tvxs, ( 2020, Ιανουάριος 29). Ο ιδιοφυής Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Ανακτήθηκε 25/11/2020 από: https://filologika.gr/ntostogiefski-afierwma/

24GRAMMATA (2014, Νοέμβριος 8). Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (1821-1881): η ζωή και το έργο του. Ανακτήθηκε 25/11/2020 από:

Ξενόγλωσση

Cavalier Daily Editorial Board ( 2012, Φεβρουάριος 23). Editorial: Crime and punishment, UWire. Ανακτήθηκε 25/11/2020 από: https://www.uwire.com/2012/02/23/editorial-crime-and-punishment/

Crime and Punishment, Reception. Ανακτήθηκε 25/11/2020 από: https://books.google.gr/books/about/Crime_and_Punishment.html?id=sU1NngEACAAJ&redir_esc=y

Michael R. Katz, University of Texas at Austin, Dostoevsky and Natural Science. Ανακτήθηκε 25/11/2020 από: http://sites.utoronto.ca/tsq/DS/09/063.shtml

[1] Η βιβλιογραφία δεν αφορά μέρος της κριτικής, επομένως δεν υπάρχουν αναφορές μέσα στο κείμενο. Ο λόγος που την χρησιμοποίησα ήταν για να ενημερωθώ σχετικά με το κλίμα της εποχής και άρα να μπορέσω να μπω στο ρόλο αυτό.