“Ο Αχινός” του Γιώργου Χατζηπιερή που ερμηνεύει ο Φοίβος Δεληβοριάς.
Λογοτεχνία και ΜΜΕ October 24, 2021
της Άννας Κ. Ευθυμάκη
1. Εισαγωγή
Το τραγούδι που επέλεξα να μελετήσω είναι «Ο Αχινός[1]»: ένα από τα 15 τραγούδια που περιέχονται στον δίσκο «Τα ταξίδια του Τεμπέλη Δράκου[2]», τον τρίτο στη σειρά δίσκο με πρωταγωνιστή τον Τεμπέλη Δράκο. Το τραγούδι κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2015, και ο δημιουργός τόσο των στίχων, όσο και της μουσικής είναι ο Γιώργος Χατζηπιερής, ενώ το ερμηνεύει ο Φοίβος Δεληβοριάς.
Ακούγοντας μαζί με τον υιό μου κατ’ επανάληψη το τόσο μελωδικό αυτό τραγούδι, στάθηκα στους στίχους του και άρχισα να μοιράζομαι τις εντυπώσεις μου με άλλους γονείς. Προς έκπληξή μας, διαπιστώσαμε ότι το παιδικό αυτό τραγούδι, στην πραγματικότητα δεν αφηγείται απλώς μια χαρούμενη παιδική ιστορία, αλλά περιγράφει μια ιστορία έρωτα που λήγει άδοξα.
Μετά την ανάδειξη των σεξουαλικών εγκλημάτων στο χώρο του θεάματος και του αθλητισμού και την δημιουργία και εξάπλωση του κινήματος #metoo, ένιωσα το καθήκον μου ως μητέρα να διαπαιδαγωγήσω τα παιδιά μου στα θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς να επαυξάνεται δραματικά. Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, στόχος μου είναι να αναλύσω την πρόταση μου για χρήση του τραγουδιού «Ο Αχινός» ως έναυσμα για την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών (μου, και όχι μόνο).
2. Μελέτη του τραγουδιού « ο Αχινός»
2.1.Λογοτεχνικά χαρακτηριστικά του τραγουδιού
Το τραγούδι αποτελείται από οχτώ τετράστιχες, ζευγαρωτά ομοιοκατάληκτες, οκτασύλλαβες στροφές. Οι στίχοι του είναι γραμμένοι με ύφος γλαφυρό, και σε επιλεγμένα σημεία, λεπτό[3]. Συνολικά το έργο βασίζεται στον νατουραλισμό, ωστόσο μελετώντας το παρατηρούμε ότι συνολικά πρόκειται για ένα έργο συμβολισμού.
Στο τραγούδι αυτό, περιγράφεται η ιστορία έρωτα ενός αχινού με ένα κοράλλι. Ο δημιουργός χρησιμοποιεί έντονα το ποιητικό εκφραστικό στοιχείο της προσωποποίησης για να δώσει ψυχή στους πρωταγωνιστές της ιστορίας του. Μας παρουσιάζει τον αχινό, ως αρσενικό – κυνηγό, αραχτό, να φλερτάρει ανυπόμονα το κοράλλι, και αυτό, ναζιάρικο και ντροπαλό, κολακευμένο από το φλερτ τελικά να αποδέχεται την ερωτική πρόσκληση του αχινού.
Πέρα από τον προφανή λόγο της δημιουργίας ομοιοκαταληξίας, η επιλογή των ζώων που πρωταγωνιστούν έχει συμβολικό ρόλο. Ο αχινός είναι ένα ζώο που υπάρχει και επιβιώνει στον πλανήτη μας πάνω από 400 εκατομμύρια χρόνια, απαντάται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου και έχει περί τα 700 διαφορετικά είδη. Το σημαντικότερο είναι ότι τόσο τα αγκάθια, όσο και οι βαδιστικοί ποδίσκοι του, έχουν φαλλοειδή μορφή, και κατ’ επέκταση, παραπέμπει στο αρσενικό στοιχείο, τόσο στο ζωικό βασίλειο, όσο και στην ιστορία που αφηγείται το τραγούδι. Το δε κοράλλι, σε μία από τις διαθέσιμες ετυμολογικές προσεγγίσεις της λέξης, είναι η κόρη της θάλασσας (κόρη + αλός), ενώ ιστορικά και μεταφυσικά θεωρείται από πολλούς λαούς «θηλυκός» πολύτιμος λίθος, εξ’ ου και ο θηλυκός του ρόλος στην ιστορία του τραγουδιού.
2.2. Μουσικολογική προσέγγιση του τραγουδιού
Σύμφωνα με την Steblin (1983)[4] οι μουσικές κλίμακες ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με συγκεκριμένα συναισθηματικά και ποιοτικά μουσικά χαρακτηριστικά πριν από τον 20ο αιώνα, ενώ στο έργο του Christian Schubart’s “Ideen zu einer Aesthetik der Tonkunst” βρίσκονται οι πιο σημαντικές περιγραφές αυτών των χαρακτηριστικών.
Κατά τον Schubart, η κλίμακα Ντο ματζόρε, στην οποία έχει γραφτεί το τραγούδι «ο Αχινός», είναι μια κλίμακα λάγνα, που καταλήγει σε θλίψη ή έκσταση. Το κλειδί αυτό χρησιμοποιείται για να αναδείξει ασυνήθιστα συναισθήματα ή χαρακτήρες.
Η επιλογή της κλίμακας, επομένως, δεν έγινε τυχαία από τον δημιουργό του «Αχινού». Αποτελούσε ζητούμενο να μεταφέρει την λάγνα ατμόσφαιρα στο κοινό, να καταφέρει να βιώσει το κοινό την έκσταση και την κορύφωση του έρωτα των πρωταγωνιστών και, εν τέλει, να αναδειχθούν τα ασυνήθιστα συναισθήματα που μας περιγράφονται για το κοράλλι.
2.3. Η επικοινωνιακή πρόθεση του δημιουργού
Ο δημιουργός του Αχινού έχει δηλώσει για τη σχέση γονέα παιδιού σε συνέντευξή του[5]:
«Οι πιο ωραίες στιγμές είναι, όταν επικοινωνείς με τα παιδιά σου, είτε μέσω ενός παιχνιδιού είτε μέσω μιας μουσικής ακρόασης. Πάντοτε όμως θα πρέπει να φροντίζουμε να έχουμε κοινούς τόπους. […] Να συνυπάρχεις μαζί με το μωρό. Να έχεις εμπειρίες κοινές. Να μην έχεις απόσταση. Να είσαι πάντα κοντά, δίπλα. Και παράλληλα, να τους δίνεις και τον αέρα της ελευθερίας. Είναι δυο πράγματα. Το ένα είναι να μην τους καταπιέσεις την αυτονομία και την ελευθερία, να τους αφήσεις να αναπτύξουν τις σχέσεις τους και να παρακολουθείς διακριτικά, αλλά να φροντίσεις πάντα να υπάρχουν κοινοί τόποι.»
Κοινός τόπος είναι και τα μουσικά ακούσματα, γι’ αυτό το λόγο ο ίδιος γράφει τραγούδια, όχι παιδικά κατ’ ανάγκη, αλλά τραγούδια που απευθύνονται σε αγνές παιδικές ψυχές, ανεξαρτήτως ηλικίας, που δεν θεωρούν την παιδικότητα αδυναμία.
Ο Γιώργος Χατζηπιερής, είναι κατ’ επάγγελμα δικηγόρος, είναι όμως και πατέρας. Και λόγω αυτής του της ιδιότητας, έχει ασχοληθεί με το παιδικό τραγούδι. Σε συνέντευξή του[6] έχει δηλώσει πως «Όταν γράφεις για τα παιδιά μπαίνεις σε έναν άλλον κόσμο στον οποίο μπορεί να υπάρχει διαύγεια αλλά ταυτοχρόνως υποχρεώνεσαι να αφήσεις οποιοδήποτε ψεύτικο στοιχείο λάμψης και εντυπωσιασμού. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα πάντα και το βέβαιο είναι πως δεν μπορείς να τα ξεγελάσεις». Αυτή του την δήλωση επιβεβαιώνει με την ατυχή και μη αναμενόμενη (δεδομένου ότι τα παραμύθια έχουν πάντα αίσιο τέλος)[7] έκβαση της ιστορίας του τραγουδιού: η αλήθεια της ιστορίας περιγράφει το αρσενικό να αποχωρεί μετά την ολοκλήρωση της σχέσης του με το κοράλλι και το κοράλλι να μένει τελικά μόνο και να υποφέρει και μόνο στη σκέψη του αχινού. Δεν έγινε καμία προσπάθεια ωραιοποίησης της ιστορίας, ούτε συγκάλυψης ή αναίτιας αιτιολόγησης της κακής συμπεριφοράς του αχινού. Οι στίχοι λένε απλώς την αλήθεια.
Το ζήτημα που απασχολεί τον δημιουργό και επιθυμεί να μοιραστεί με τα παιδιά του, και στη συνέχεια με το κοινό του, είναι οι σχέσεις των δύο φύλων. Στην ιστορία που έπλασε, καταδεικνύει ένα κακό τρόπο συμπεριφοράς, την έλλειψη σεβασμού και την απουσία συναισθημάτων στο ζευγάρι των πρωταγωνιστών. Είναι ένα μάθημα για τις συμπεριφορές που δεν είναι αποδεκτές και που θα πρέπει να αναγνωρίζονται εγκαίρως, να μην επιλέγονται, ούτε να επικροτούνται από τα θηλυκά, και ένα κραυγαλέο παράδειγμα προς αποφυγή για τα αρσενικά.
3. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στη ζωή των παιδιών
3.1.Ο ρόλος του γονέα στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση
Οι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά πώς να διασχίζουν τον δρόμο, πώς να φροντίζουν το σώμα τους και την σωματική τους υγιεινή, πώς και γιατί να αποφεύγουν την κατανάλωση επιβλαβών ουσιών όπως ναρκωτικά, τσιγάρο, αλκοόλ για τον εξής λόγο: για να μπορούν να απολαμβάνουν τη ζωή τους και να χαίρονται τις στιγμές, δίχως να επιτρέπουν σε οποιονδήποτε ή/ και οτιδήποτε να βλάψει την υγεία τους. Ακριβώς αυτός είναι και λόγος που οφείλει ο κάθε γονέας να είναι ο πιο σημαντικός δάσκαλος του παιδιού του και στο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Τα παιδιά στις μέρες μας εκτίθενται σε αφιλτράριστες πληροφορίες και εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου από κάθε πιθανό μέσο (τηλεόραση, διαδίκτυο, τύπος, κοινωνικές συναναστροφές), με αποτέλεσμα τα παιδιά να έχουν και ανορθόδοξες, λανθασμένες, διαστρεβλωμένες προσλαμβάνουσες. Αυτός είναι ο λόγος που ο οφείλει ο κάθε γονέας να είναι ο πρώτος δάσκαλος του παιδιού του και στο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
3.2. Τρόποι προσέγγισης της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης από τον γονέα
Ο κατάλληλο χρόνος για να ξεκινήσει ο γονιός να μιλάει στο παιδί του για το σεξ είναι το συντομότερο δυνατό. Σταδιακά πρέπει να δίνονται όλο και περισσότερες πληροφορίες για το θέμα. Στο μεταξύ, όμως, θα έχει οικοδομηθεί μια καλή σχέση, σχέση εμπιστοσύνης, και οι συζητήσεις γύρω από το θέμα θα είναι πολύ πιο εύκολες.
Τα θέματα που πρέπει να αναφερθούν στο παιδί περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα, σύμφωνα με την Νεοκλέους[8]:
- Ανατομία γεννητικού συστήματος των δύο φύλων
- Διαδικασία σύλληψης και γέννησης ενός παιδιού
- Έννοιες φιλίας, έρωτα, αγάπης, και λοιπών συναισθημάτων που απαντώνται στις ανθρώπινες σχέσεις
- Αντισύλληψη και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα
Ταυτόχρονα με την συνολική διαπαιδαγώγηση του παιδιού, διδάσκονται:
- Η ειλικρίνεια σε όλες τις μορφές σχέσεων, πχ οικογενειακές, φιλικές, ερωτικές
- Ο σεβασμός στον συνάνθρωπο, στην άποψη του άλλου, στην διαφορετικότητα, στους γονείς, στον σύντροφο
- Η αυτοπεποίθηση και ο αυτοσεβασμός ώστε να μπορεί στη ζωή του να αποφεύγει ότι είναι επικίνδυνο, χωρίς να σκέφτεται τι θα πουν οι άλλοι.
Σύμφωνα με την Γερούκη, Μ. (2021)[9]:
«Η ολόπλευρη σεξουαλική αγωγή δεν αφορά μόνο γνώσεις, διδάσκει επίσης δεξιότητες και καλλιεργεί αξίες. […] τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να διαπραγματευτούν πανανθρώπινες αξίες και ουσιαστικά να γίνουν μεγαλώνοντας υπεύθυνοι και «καλύτεροι» άνθρωποι. Με λίγα λόγια ας κάνουμε επιτέλους την αρχή. Εκπαιδεύοντας τα παιδιά μας ίσως δημιουργήσουμε μια καλύτερη κοινωνία για τα εγγόνια μας.»
Κάποιοι από τους λόγους που οι γονείς δηλώνουν ότι τους αποτρέπουν από την έναρξη μιας συζήτησης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης με τα παιδιά τους είναι οι ακόλουθοι:
- Αίσθημα ντροπής
- Ανεπαρκείς γνώσεις
- Λίγος διαθέσιμος χρόνος
- Ανασφάλεια μήπως πουν κάτι λάθος
- Απουσία εμπειρίας από τους δικούς τους γονείς
Μερικοί τρόποι που μπορούν να διευκολύνουν τον γονέα να ξεκινήσει μια συζήτηση γύρω από το σεξ είναι οι εξής:
- Συζήτηση με αφορμή κάποια απορία του παιδιού ή του γονέα, κάποιο γεγονός/ περιστατικό, κάποια σκηνή που είδατε στα μέσα
- Αφήγηση παραμυθιού ή ιστορίας με σχετικά μηνύματα ή αγορά σχετικού βιβλίου και συζήτηση για αυτό
- Παίξιμο παιχνιδιού με σχετική θεματολογία/ φρασεολογία (π.χ. κρεμάλα με τα μέρη του σώματος)
3.3. Η πρόταση χρήσης του τραγουδιού «ο Αχινός» για τους γονείς ως εναρκτήριο λάκτισμα για την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών
Όπως προτείνουν οι εκπαιδευτικοί παραπάνω, μια ιστορία/ παραμύθι είναι μια καλή έναρξη ασχολίας με οποιοδήποτε θέμα για τα παιδιά. Τα παιδιά αγαπούν τις ιστορίες και ακούν με ενδιαφέρον τα μηνύματα που αυτές μεταφέρουν. Αν προστεθεί και μελωδία σε αυτές, αυξάνονται οι αισθητηριακές προσλαμβάνουσες και η ατμόσφαιρα αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον, ρυθμό και εικαστικότητα. Επιπροσθέτως, ένα δημιουργικό παιχνίδι[10] με την κατασκευή ενός ομοιώματος αχινού από πλαστελίνη και οδοντογλυφίδες, το οποίο στη συνέχεια θα βαφτεί μαύρο, θα κινητοποιήσει το παιδί ακόμα περισσότερο.
Η διάρκεια του τραγουδιού είναι μόλις 3 λεπτά και 16 δευτερόλεπτα[11], επομένως όσο περιορισμένο χρόνο και αν διαθέτει κανείς, το άκουσμα του «Αχινού» είναι μια καλή επιλογή σύντομης εισαγωγής στο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Το τραγούδι περιγράφει όλη την διαδικασία του φλερτ, του έρωτα και της σεξουαλικής πράξης, αλλά και τα συναισθήματα που νιώθουν οι πρωταγωνιστές στο τέλος της σχέσης. Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς έχει ήδη γίνει (η αφήγηση), επομένως ακόμα κι αν κάποιος γονιός ντρέπεται να εκφραστεί, η συνακρόαση του τραγουδιού με το παιδί του, και εν συνεχεία, η συζήτηση μαζί του, θα τον βγάλει από την δύσκολη αυτή θέση.
Τέλος, η μη ευχάριστη κατάληξη της σχέσης των πρωταγωνιστών είναι άξια λόγου. Το παιδί μπορεί μέσα από τους στίχους να αντιληφθεί την έλλειψη σεβασμού από την πλευρά του αχινού και την έντονη απογοήτευση που βιώνει το κοράλλι. Οι στίχοι αυτοί αποτελούν ένα μάθημα που μπορεί να συνεισφέρει στη συνολική κοινωνική αγωγή του παιδιού. Αποτελεί μια ευκαιρία για τον γονέα να επισημάνει πόσο σημαντικό είναι να έχει το παιδί αυτοπεποίθηση, διαπιστώνοντας πόσο επιβλαβής μπορεί να αποβεί μια επιλογή συντρόφου/ φίλου κτλ όπως αυτή του κοραλλιού, και πόσο μπορεί να ζημιωθεί η ψυχική υγεία του παιδιού μέσα από αυτή.
4. Συμπεράσματα
Είναι στη φύση του γονέα, πατρός ή μητρός, να ενισχύει τις ικανότητες επιβίωσης των απογόνων του με κάθε τρόπο στο ζωικό βασίλειο, πολλώ δε μάλλον στο ανθρώπινο είδος. Ο γονιός μαθαίνει στο παιδί ότι χρειάζεται για να μπορέσει να κρατήσει ασφαλή τον εαυτό του, όταν πια δεν θα είναι με τον ίδιο. Αυτή η αγωγή που μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά περιέχει μαθήματα τόσο σωματικής, όσο και ψυχικής υγείας.
Μία από τις πτυχές τις προσωπικότητάς μας αποτελεί και η σεξουαλικότητά μας και μάλιστα επηρεάζει αρκετούς τομείς της ζωής μας. Είναι, κατ’ επέκταση, αναγκαίο οι γονείς να ασχοληθούν επισταμένως με την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Δεδομένου ότι και μόνο η λέξη σεξ, αν όχι αποτελεί ταμπού, σίγουρα κάνει κάποιους γονείς να νιώθουν άβολα για να την συζητήσουν με τα παιδιά τους, η παρούσα εργασία έχει στόχο να διευκολύνει την αμήχανη στιγμή αυτή.
Η διαδικασία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης προσεγγίστηκε επιστημονικά με την παράθεση γνώσης ειδικών επιστημών και εκπαιδευτικών, ενώ καταγράφηκαν τα πιθανά προβλήματα επικοινωνίας και γενικές προτάσεις προσέγγισης του θέματος.
Διαπιστώθηκε ότι η εξιστόρηση μιας ιστορίας ή ενός παραμυθιού αποτελεί εκπαιδευτικό εργαλείο και έτσι, η πρόταση της γράφουσας είναι η αξιοποίηση της ευκαιρίας συνακρόασης του επιλεγμένου τραγουδιού «ο Αχινός», ως έναυσμα για την συζήτηση περί σεξουαλικότητας ενός γονέα με το παιδί του. Για την επιλογή αυτή επιστρατεύθηκαν στρατηγικά επιχειρήματα, τα οποία προσαρμόστηκαν στην επιστημονική παιδοψυχολογική θεωρία που παρατίθεται.
Ο στόχος είναι η κινητοποίηση των γονέων για να προσεγγίσουν άμεσα και μεθοδικά το θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης μιλώντας με τα παιδιά τους μέσα σε ένα ευχάριστο και ανάλαφρο κλίμα, προλαμβάνοντας με τον τρόπο αυτό κακή ή διαστρεβλωμένη πληροφόρηση τους, η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην κακοποίησή τους, σε ψυχή, αλλά και σώμα.
Παράρτημα
- Ο Αχινός: οι στίχοι[12]
Ήταν ένας αχινός
Σ’ ένα βράχο αραχτός
Και πιο κει στο περιγιάλι
Ένα κόκκινο κοράλλι
Ρίχνει μια κλεφτή ματιά
Μάνα μου τι ομορφιά
Βρε κοράλλι κοραλλένιο
Δεν μπορώ να περιμένω.
Το ναζιάρικο κοράλλι
Σκύβει κάτω το κεφάλι
Μα χαμογελά λιγάκι
Και του κλείνει το ματάκι
Και ο αχινός κινάει
Στο κοράλλι του να πάει
Στρογγυλός και αγκαθένιος
Έρωτας παραμυθένιος
Αψηφάει τα μποφόρ
Σπάει όλα τα ρεκόρ
Και μονάχα σ’ ένα μήνα
Πλησιάζει τη σειρήνα
Κι όταν πια κοντά σιμώνει
Και τ’ αγκάθια του τεντώνει
Το κοράλλι νοιώθει ρίγη
Και την αγκαλιά του ανοίγει
Βρε τι πόνος είναι αυτός
Ο πολύς ο αχινός
Ούτε σ’ αγαπώ δεν είπε
Και το γέμισε με τρύπες
Τώρα το κοράλλι πια
Μόνο στην ακρογιαλιά
Σκέφτεται τον αχινό
Και ρουφάει το νερό
- Τα ταξίδια του Τεμπέλη Δράκου: Tracklist[13]
| 1 | Τραγουδάκι μου | |
| 2 | Επτά Ποτάμια | |
| 3 | Ο Αχινός | |
| 4 | Καραγκιόζης | |
| 5 | Το Βουνό | |
| 6 | Έναν τζι Έναν | |
| 7 | Χίλιες και Μία Νύχτες | |
| 8 | Στην Παλιά μου Γειτονιά | |
| 9 | Με Μια Βάρκα | |
| 10 | Η Κούκλα | |
| 11 | Ταραντέλλα | |
| 12 | Κούτσι Κούτσι | |
| 13 | Ένα Αστέρι | |
| 14 | Για τη Μητέρα | |
| 15 | Νανούρισμα |
Βιβλιογραφία
Ανώνυμος (χ.χ.), Κοράλλι (Coral), Ανακτήθηκε από: https://www.jewelpedia.com/lex160-koralli-coral.html
Ανώνυμος (χ.χ.), Κοράλλια και Ψευδοκοράλλια, Ανακτήθηκε από: https://perivallongr.blogspot.com/2011/10/blog-post_25.html
Γρίβα, Ε., Κουτσογιάννης, Δ., Ντίνας, Κ., Στάµου, Α., Χατζηπαναγιωτίδη, Ά. & Χατζησαββίδης, Σ. (επιµ.). 2014. Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου «Ο Κριτικός Γραµµατισµός στη σχολική πράξη», σ. 5, http://www.nured.uowm.gr/drama/PRAKTIKA.html, ημερομηνία πρόσβασης: 09/07/21
Ιωαννίδου Κ. Ε. (2014), ΑΧΙΝΟΣ Ένας πανάρχαιος θαλασσινός «οπλίτης»!, «Ναυτική Ελλάς», τ. 964, σ.61, ΦΕΒ. 2014, έκδοση της Ενώσεως Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού (Ε.Α.Α.Ν.), υποπτευόμενο από ΥΕΘΑ μέσω ΓΕΝ. Ανακτήθηκε από: https://perialos.blogspot.com/2014/03/blog-post_7.html
Κρασανάκης, Α. (2016) Ελληνική λογοτεχνία και ρητορική, Εκδόσεις «Αθήνα». Διαθέσιμο στο: http://www.krassanakis.gr/logotechnia.htm
Λάλου, Α. (20/07/2020), Τραγουδάμε με κέφι “Ο αχινός” από “Τα ταξίδια του τεμπέλη δράκου”. Ανακτήθηκε από: https://childit.gr/%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%AC%CE%BC%CE%B5-%CE%BC%CE%B5-%CE%BA%CE%AD%CF%86%CE%B9-%CE%BF-%CE%B1%CF%87%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B1%CE%BE/
Λιάκα, Ζ. (12/02/2016), Γιώργος Χατζηπιερής: Ο δικηγόρος που θα γινόταν παραμυθάς. Ανακτήθηκε από: https://www.tanea.gr/2016/02/12/lifearts/giwrgos-xatzipieris-o-dikigoros-poy-tha-ginotan-paramythas/
Ματζάνας, Θ. (31/12/2019), Γιώργος Χατζηπιερής: Πιστεύω σε μια απενοχοποίηση του παιδικού τραγουδιού. Ανακτήθηκε από: https://www.huffingtonpost.gr/entry/yioryos-chatzepieres-pisteeo-se-mia-apenechopoiese-toe-paidikoe-trayoedioe_gr_5e0b05a8c5b6b5a713b35c83
Μαύρου, Μ. (21/12/2019), Γιώργος Χατζηπιερής:«Πάντα περιγράφω ζωντανά τις ιστορίες μου, για να υπάρχει αμεσότητα». Ανακτήθηκε από: https://www.mousikogramma.gr/synenteukseis/arthro/giorgos_xatzipieris_panta_perigrafo_zontana_tis_istories_mou_gia_na_yparxei_amesotita-3293/
Μιχαϊλιδης, Μ. (20/05/2015), «Για να ισορροπήσεις στη γη θα πρέπει να έχεις το ένα σου πόδι στον αέρα», Time Out Cyprus, τεύχος Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε από: https://city.sigmalive.com/article/2015/5/20/gia-na-isorropiseis-sti-gi-tha-prepei-na-eheis-ena-soy-podi-ston-aera/
Νεοκλέους, Ε. (2015) Σεξ. Πότε και πως μιλούμε στα παιδιά μας για το σεξ, Ανακτήθηκε από: https://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/sex-when-how-we-talk
Παπακαλού, Α. (21/10/2017), Γιώργος Χατζηπιερής: Ο Τεμπέλης Δράκος θα συνεχίσει να γράφει τραγούδια, παραμύθια κι ιστορίες, Ανακτήθηκε από: https://freesunday.gr/free-time/mousiki/item/14442-giwrgos-chatzhpierhs-o-tempelhs-drakos-tha-synechisei-na-grafei-tragoydia,-paramythia-ki-istories
Πράσσα, Α. (2021), Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση : Ένας σκαντζόχοιρος προσπαθεί να προστατεύσει τα παιδιά από την κακοποίηση, Ανακτήθηκε από: https://www.in.gr/2021/02/11/life/stories/seksoualiki-diapaidagogisi-enas-skantzoxoiros-prospathei-na-prostateysei-ta-paidia-apo-tin-kakopoiisi/
Στρέμπα, Σ. (26/06/2020), «Ο Τεμπέλης Δράκος ήρθε, με βρήκε και δεν με αφήνει να ησυχάσω!»: Ο Γ. Χατζηπιερής στο Infokids.com.cy. Ανακτήθηκε από: https://www.infokids.cy/o-tempelis-drakos-irthe-me-vrike-kai-de/
CultureNOW (29/02/2016), Ο Γιώργος Χατζηπιερής και «Τα ταξίδια του Τεμπέλη Δράκου», Ανακτήθηκε από: https://www.youtube.com/watch?v=TZD7EBYg7b4&t=5s
Ξενόγλωσση
Ανώνυμος (χ.χ.), Affective Musical Key Characteristics, Western Michigan University, Ανακτήθηκε από: https://wmich.edu/mus-theo/courses/keys.html
Ανώνυμος (χ.χ.), George Hadjipieris, Fivos Delivorias O Achinos , Ανακτήθηκε από: https://tunebat.com/Info/O-Achinos-George-Hadjipieris-Fivos-Delivorias/1f8wOQJ8a6dI3GwYekHKwg
Ανώνυμος (χ.χ.), O Achinos George Hadjipieris, Fivos Delivorias, , Ανακτήθηκε από: https://songdata.io/track/1f8wOQJ8a6dI3GwYekHKwg/O-Achinos-by-George-Hadjipieris-Fivos-Delivorias
Dubois, T.A. (1983). Christian Friedrich Daniel Schubart’s “Ideen zu einer Aesthetik der Tonkunst”: An annotated translation, University of Southern California, Los Angeles, California. Ανακτήθηκε από: http://digitallibrary.usc.edu/digital/collection/p15799coll36/id/430519
Steblin, R. (1983). A History of Key Characteristics in the 18th and Early 19th Centuries, UMI Research Press
[1] Βλ. Παράρτημα 1 για στίχους
[2] Βλ. Παράρτημα 2 για λίστα τραγουδιών
[3] Κρασανάκης, Α. (2016) Ελληνική λογοτεχνία και ρητορική, Εκδόσεις «Αθήνα». Διαθέσιμο στο: http://www.krassanakis.gr/logotechnia.htm: Σύμφωνα με τον Κρασανάκη (2016), το γλαφυρό ύφος δίνει χρώμα (κόκκινο κοράλλι) και ομορφιά (μάνα μου τι ομορφιά)στα πράγματα (απαραίτητα στοιχεία, δεδομένου ότι απευθύνεται σε παιδιά), ενώ το λεπτό ύφος χρησιμοποιείται όταν ο δημιουργός αναπτύσσει το θέμα με αισθησιακές κριτικές και ψυχολογικούς χειρισμούς (το κοράλλι νιώθει ρίγη και την αγκαλιά του ανοίγει / ούτε σ’ αγαπώ δεν είπε και το γέμισε με τρύπες/ σκέφτεται τον αχινό και ρουφάει το νερό).
[5] Βλ. https://city.sigmalive.com/article/2015/5/20/gia-na-isorropiseis-sti-gi-tha-prepei-na-eheis-ena-soy-podi-ston-aera/
[6] Βλ. https://www.tanea.gr/2016/02/12/lifearts/giwrgos-xatzipieris-o-dikigoros-poy-tha-ginotan-paramythas/
[7] Γρίβα, Ε., Κουτσογιάννης, Δ., Ντίνας, Κ., Στάµου, Α., Χατζηπαναγιωτίδη, Ά. & Χατζησαββίδης, Σ. (επιµ.). 2014. Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου «Ο Κριτικός Γραµµατισµός στη σχολική πράξη», σ. 5, http://www.nured.uowm.gr/drama/PRAKTIKA.html, ηµεροµηνία πρόσβασης: 09/07/21
[8] Βλ. https://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/sex-when-how-we-talk
[9] Βλ. https://www.in.gr/2021/02/11/life/stories/seksoualiki-diapaidagogisi-enas-skantzoxoiros-prospathei-na-prostateysei-ta-paidia-apo-tin-kakopoiisi/
[10] Βλ. https://childit.gr/%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%AC%CE%BC%CE%B5-%CE%BC%CE%B5-%CE%BA%CE%AD%CF%86%CE%B9-%CE%BF-%CE%B1%CF%87%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B1%CE%BE/
[11] Βλ. https://songdata.io/track/1f8wOQJ8a6dI3GwYekHKwg/O-Achinos-by-George-Hadjipieris-Fivos-Delivorias
[12] Ανάκτηση από https://www.greeklyrics.gr/stixoi/o-axinos/
[13] Ανάκτηση από https://www.musical.gr/cddetails.php?gui_language=1&CD_code=5290101000213