Γράφοντας για κείμενα

Η κριτική ως ευρύτερος όρος, που υποβάλλει αμέσως τη διάθεση αντιμετώπισης ενός προϋπάρχοντος λογοτεχνικού κειμένου, έχει εξ ορισμού δύο πλευρές, αυτή του διαχωρισμού και της διάκρισης, και αυτή της αξιολόγησης και της στάθμισης. Η κριτική κατά καιρούς, και με βάση διαφορετικές απόψεις για την αξιολόγηση της λογοτεχνίας, θεωρήθηκε ο λόγος περί, η θεωρητική ενέργεια περί, και μια σειρά στοχασμών περί λογοτεχνίας. Ως λόγος περί λογοτεχνίας, η κριτική συνδέεται περισσότερο με την επιστήμη και τη θετικιστική προοπτική περί τεχνών που αναπτύχθηκε κυρίως στα τέλη του 19^ου αι. Πρόκειται για τη λογική, γνωστική, διανοητική λειτουργία του μη καλλιτέχνη κριτικού. Ως θεωρητική ενέργεια περί λογοτεχνίας η κριτική αφορά την ανάπτυξη φιλοσοφικού λόγου σχετικού με τη λογοτεχνία, ενώ ως σειρά στοχασμών περί λογοτεχνίας η κριτική αποκτά καθαυτή λογοτεχνικό χαρακτήρα. Είτε ως επιστήμη είτε ως θεωρία είτε ως τέχνη, στην πραγματικότητα ως όλα μαζί, η κριτική έχει στις περισσότερες περιπτώσεις χαρακτήρα επαγγελματικό, παίρνοντας τη μορφή της δημοσιογραφικής, της πανεπιστημιακής ή της καλλιτεχνικής κριτικής.

Υπάρχουν κριτικοί που ισχυρίζονται ότι η λογοτεχνία αποτελεί μεμονωμένο και διακριτό πεδίο έρευνας και η κειμενοκεντρική κριτική θα έπρεπε να καλλιεργείται αποκλειστικά. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις αποδεικνύεται  ότι άλλες προοπτικές, όπως η φιλοσοφική, η κοινωνική, η πολιτική, η ψυχαναλυτική, η φαινομενολογική, η μετα-αποικιοκριτική, η οικολογική, η queer, θα ενίσχυαν τις δυνατότητες ερμηνείας της λογοτεχνίας. Η λογοτεχνία είναι γνωστό ότι υπερβαίνει τις αντικειμενικότητες, ώστε πάντα, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συνδέεται άμεσα με τις στιγμές, τα γεγονότα και τις συνθήκες και μπορεί να απαιτεί αξιολογήσεις και επιβεβαιώσεις. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι καλύτεροι κριτικοί δίνουν ελάχιστη προσοχή στα όρια μεταξύ της κριτικής και άλλων θεωρητικών και πολιτιστικών λόγων.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στα σύγχρονα ευρωπαϊκά έθνη, όπου η λογοτεχνική κριτική έχει συμπεριληφθεί ή πρωταγωνιστήσει σε διαρκείς συζητήσεις σχετικές με πολιτικά και πολιτιστικά ζητήματα. Πράγματι, η λογοτεχνική πράξη λειτουργεί ως αποκάλυψη του κόσμου, ως παρακίνηση του συγγραφέα και του αναγνώστη να νοιώσουν μέρος του (ασχέτως αν διάκεινται θετικά ή αρνητικά απέναντί του) και φυσικά να τον υπερβούν για να τον αλλάξουν. Προφανώς λοιπόν η λογοτεχνία είναι μία ιδεολογία, αλλά και το μέρος εκείνο της ανθρώπινης δημιουργίας που δείχνει όσα κρύβονται πίσω από τις κάμερες και τα φίλτρα. Η σελίδα αυτή φιλοξενεί κείμενα κριτικής γραμμένα από φοιτήτριες και φοιτητές, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς, του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου. Οι πηγές της συνεπώς είναι τα κείμενα, μυθοπλαστικά ή όχι, γραπτά ή όχι. Έχει ενδιαφέρον η ανάγνωση που δοκιμάζεται; Τελικά ποια είναι η πορεία των κειμένων που μας απασχόλησαν; δημιουργήθηκε ο λόγος μας για αυτήν την πορεία ή η ανάγνωσή μας παρέμεινε στην σιωπή; Προχωρήσαμε, αποκρυπτογραφήσαμε; ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ;

Θα δείξει.

---

Ελισάβετ Αρσενίου